Czym jest jaskra?
Jaskra stanowi grupę przewlekłych, wolno postępujących neuropatii nerwu wzrokowego z charakterystycznymi zmianami morfologicznymi tarczy nerwu wzrokowego i warstwy włókien nerwowych siatkówki oraz ubytkami w polu widzenia przy braku innych chorób narządu wzroku i wrodzonych anomalii.
Zmiany te są związane z postępującą utratą komórek zwojowych siatkówki.
Poniższa galeria zdjęć obrazuje proces postępowania jaskry.
Przyczyny
Główne przyczyny powstawania zmian jaskrowych to podwyższone ciśnienie wewnątrzgałkowe i zaburzenia ukrwienia nerwu wzrokowego.
Niezależnie od przyczyny końcowym efektem postępu choroby jest uszkodzenie tarczy nerwu wzrokowego oraz warstwy włókien nerwowych i komórek zwojowych siatkówki, powodujące nieodwracalne zmiany w polu widzenia i ślepotę. Z tego też względu bardzo duże znaczenie ma możliwość wczesnego postawienia diagnozy i rozpoczęcia leczenia.
Klasyfikacja jaskry
Niezwykle ważne jest, żeby zdać sobie sprawę, że jaskra to nie jest jedna choroba. Jest to grupa neuropatii, które powodują zanik nerwów wzrokowych i związaną z tym nieodwracalną ślepotę. Wspólnym terminem „jaskra” określanych jest ponad 20 jednostek chorobowych.
Szczegółową klasyfikację jaskry zaproponowało Europejskie Towarzystwo Jaskrowe (EGS):
2. Jaskry pierwotne otwartego kąta:
- jaskra pierwotna młodzieńcza,
- jaskra pierwotna otwartego kąta (JPOK),
- jaskra normalnego ciśnienia (JNC),
- nadciśnienie oczne (NO),
3. Jaskry wtórne otwartego kąta (JWOK):
- jaskra w przebiegu zespołu rzekomego złuszczania torebki soczewki,
- jaskra barwnikowa,
- jaskra związana z patologią soczewki,
- jaskra związana z zapaleniem błony naczyniowej,
- jaskra związana z odwarstwieniem siatkówki,
- jaskra związana z krwotokiem wewnątrzgałkowym,
- jaskra związana z guzami wewnątrzgałkowymi,
- jaskra spowodowana urazem oka,
- jaskra spowodowana leczeniem sterydami,
- jaskra spowodowana zabiegiem chirurgicznym lub laserowym,
- Jaskra spowodowana zaburzeniem odpływu krwi z oczodołu,
4. Jaskry pierwotne zamkniętego kąta (JPZK):
- jaskra zamkniętego kąta o przebiegu ostrym, podostrym lub przewlekłym,
- stan po ostrym zamknięciu się kąta przesączania,
- zamykanie się kąta przesączania w przebiegu bloku źrenicznego, zespołu płaskiej tęczówki lub patologii soczewki,
5. Jaskry wtórne zamkniętego kąta (JWZK):
- jaskry wtórne związane z pęczniejącą lub przemieszczoną soczewką,
- jaskra neowaskularna związana z zaburzeniem mikrokrążenia w oku,
- jaskra złośliwa,
- jaskra przebiegająca z wrodzonymi anomaliami kąta.
Każda z tych chorób charakteryzuje się innymi przyczynami, innymi czynnikami ryzyka, innymi objawami, innym rokowaniem, a co za tym idzie inaczej się ją leczy. Wspólne dla wszystkich typów jaskry jest to, że prowadzą one w ostateczności do zaniku nerwu wzrokowego oraz do całkowitej i nieodwracalnej ślepoty.
Współczesne badania diagnostyczne w jaskrze
Prawidłowe leczenie musi być poprzedzone właściwym rozpoznaniem, którego dokonuje się w oparciu o specjalistyczną diagnostykę jaskrową. Każdy z wymienionych powyżej typów jaskry wymaga często zupełnie innego postępowania leczniczego względem pacjenta.
Rodzaj jaskry powinien być sklasyfikowany w oparciu o:
- Informacje zbierane w wywiadzie lekarskim na temat czynników ryzyka, wśród których najważniejsze są czynniki genetyczne (jaskra w rodzinie, utrata widzenia w wywiadzie rodzinnym), wiek powyżej 35 r.ż., podwyższone wartości ciśnienia wewnątrzgałkowego, migreny, marznące ręce i stopy, niskie ciśnienie tętnicze krwi. Brane są także pod uwagę częstość akcji serca, poziom glukozy we krwi, choroba Reynauda, choroby tarczycy, choroby neurologiczne, choroby nerek, rasa, jak również towarzyszące schorzenia oczne i pozaoczne oraz ich leczenie, które może prowadzić do jaskry wtórnej (np. jako powikłanie po operacji zaćmy);
a także w oparciu o szczegółową diagnostykę – badania wchodzące w skład złotego standardu diagnostyki jaskry:
- Szerokość kąta tęczówkowo-rogówkowego zwanego kątem przesączania – w tym celu wykonuje się gonioskopię i AS-OCT (tomografia przedniego odcinka);
- Ubytki w polu widzenia – badania perymetryczne HFA (SAP) oraz w technologii zdwojonej częstotliwości FDT Matrix ;
- Obraz tarczy nerwu wzrokowego, badanie warstwy włókien nerwowych i komórek zwojowych siatkówki – wykonuje się takie badania jak HRT, GDx, OCT jaskrowe i GCL.
Dopiero po wykonaniu wyżej wymienionych badań, w zakresie zaleconym przez lekarza prowadzącego, można mówić o kompleksowej diagnostyce w kierunku jaskry.
Największy problem diagnostyczny stwarza jaskra pierwotna otwartego kąta (JPOK), najczęściej występujący typ tej choroby w Polsce.
W większości przypadków nie daje ona żadnych widocznych objawów aż do momentu gdy powoli narastające ubytki w polu widzenia obejmą swym zasięgiem widzenie centralne i pacjent nagle przestaje widzieć. Istnieje zatem konieczność poddaniu się badaniom ZANIM pojawią się objawy.
Co szczególnie ważne, interpretacja badań w kierunku jaskry jest często trudna, niejednoznaczna, zawsze powinna być dokonana przez doświadczonego lekarza-specjalistę. W jaskrze bardzo często zdarza się, że wynik pojedynczego typu badania nie daje miarodajnych podstaw do postawienia właściwej diagnozy, dlatego w wytycznych dla okulistów opracowywanych przez liczące się organizacje glaukomatologów, w tym także w ramach Polskiego Towarzystwa Okulistycznego, kładzie się nacisk na konieczność wykonywania pakietu badań tworzących standard postępowania w jaskrze. Dopiero połączenie badania lekarskiego przeprowadzonego przez doświadczonego okulistę z użyciem nowoczesnych technologii diagnostycznych umożliwia postawienie właściwego rozpoznania i wdrożenie prawidłowego leczenia.
O tym jakie badania i jak często je wykonywać decyduje lekarz prowadzący, jednak niezależnie od tego należy podkreślić, że wytyczne postępowania w jaskrze zalecają regularne, z określoną częstotliwością powtarzane badania.
Leczenie jaskry
Celem leczenia jaskry jest utrzymanie funkcji widzenia i zależnej od niej jakości życia. Celami, które stawia sobie lekarz prowadzący pacjenta z jaskrą są:
- Osiągnięcie ciśnienia wewnątrzgałkowego docelowego, czyli takiego, przy którym w przypadku danego pacjenta choroba nie postępuje;
- Brak progresji uszkodzenia nerwu wzrokowego;
- Uzyskanie stabilnych parametrów w badaniu pola widzenia.
Zgodnie z aktualną wiedzą medyczną, potwierdzoną między innymi wytycznymi Polskiego Towarzystwa Okulistycznego z września 2017 roku, w chwili obecnej JEDYNĄ UDOWODNIONĄ metodą leczniczą zabezpieczającą przed utratą widzenia w jaskrze jest obniżanie ciśnienia wewnątrzgałkowego. Obecnie nie istnieją przekonujące dowody na skuteczność np. profilaktyki żywieniowej czy suplementacji preparatami leczniczymi, które mogłyby zabezpieczyć przed utratą wzroku z powodu jaskry.
W przypadku gdy ciśnienie wewnątrzgałkowe nie jest szczególnie wysokie a uszkodzenie jaskrowe nie jest bardzo zaawansowane, leczenie może być wdrożone dopiero po wykonaniu wszystkich niezbędnych badań diagnostycznych, które szczegółowo opisano powyżej.
Zalecane leczenie pierwszego rzutu różni się w zależności od typu jaskry, jej zaawansowania, stopnia uszkodzenia jaskrowego, przewidywanej współpracy pacjenta co do stosowania kropli, i innych czynników. Najczęściej jako leczenie pierwszego rzutu stosuje się:
Ad. a)
Leczenie zaczyna się zwykle od jednego leku, najczęściej z grupy prostaglandyn/prostamidów, przy czym monoterapię uważa się za skuteczną jeśli prowadzi do redukcji ciśnienia w gałce ocznej minimum o 20%, zaś redukcję mniejszą niż 10% traktuje się jako brak odpowiedzi na lek. Należy przy tym zwrócić uwagę na znany fakt, że przewlekłe stosowanie leków zawierających konserwanty wywiera toksyczny wpływ na oko.
Zazwyczaj skuteczność monoterapii jest mniejsza niż terapii skojarzonej.
Ad. b)
Selektywna trabekuloplastyka laserowa SLT to nowoczesna metoda leczenia zabiegowego jaskry otwartego kąta. Wysoka skuteczność tej metody – przy spełnieniu określonych warunków – została potwierdzona m.in. w 3-letnim programie badawczym, przeprowadzonym przez okulistów brytyjskich. SLT może być rozważana zarówno jako metoda pierwszego rzutu jak też jako alternatywa dla dodatkowych leków przeciwjaskrowych w terapii skojarzonej. SLT jest szczególnie zalecana w leczeniu niezaawansowanych stadiów
- jaskry pierwotnej otwartego kąta JPOK,
- jaskry wtórnej PEX (pseudoeksfoliacyjnej),
- jaskry wtórnej barwnikowej,
- jaskry normalnego ciśnienia JNC,
- jaskry spowodowanej zabiegiem chirurgicznym lub laserowym
oraz w innych przypadkach.
Jeżeli leczenie zachowawcze jest nieskuteczne wdraża się leczenie operacyjne.
Dowiedz się więcej
Jaskra to ogromny temat. Więcej o samej chorobie, postępowaniu w jaskrze, jej leczeniu itd. można dowiedzieć się w naszych materiałach, zwłaszcza (choć nie tylko) w poniższych artykułach:
- Jaskra pierwotna otwartego kąta (JPOK)
- Jaskra zamkniętego kąta
- Jaskra normalnego ciśnienia
- Nadciśnienie oczne
- Jaskra barwnikowa
- Jaskra torebkowa
- Jaskra młodzieńcza
- Jaskra pierwotna wrodzona
- Leczenie jaskry u kobiet w ciąży i matek karmiących piersią
- GDx
- HRT
- OCT jaskrowe
- GCL / GCC
- Badanie ciśnienia wewnątrzgałkowego
- Badanie pola widzenia w jaskrze. Cz. I „Wiadomości ogólne”
Ponadto zapraszamy do odwiedzenia naszego BLOGA…
- OPIEKA OKULISTYCZNA W DOBIE PANDEMII
- PRZYSZŁOŚĆ I PERSPEKTYWY DOTYCZĄCE LECZENIA JASKRY
- JASKRA U DZIECI I MŁODZIEŻY
- NEUROPROTEKCJA W JASKRZE
- MITY NA TEMAT JASKRY
- KRÓTKOWZROCZNOŚĆ JAKO CZYNNIK RYZYKA ROZWOJU JASKRY
- KWALIFIKACJA DO WYKONANIA ZABIEGU KAPSULOTOMII
- „ZŁOTY STANDARD” W LECZENIU JASKRY WEDŁUG WYTYCZNYCH POLSKIEGO TOWARZYSTWA OKULISTYCZNEGO
- NOWE OSZAŁAMIAJĄCE DONIESIENIE NA TEMAT SLT
- NFZ O TYM JAK STOSUJEMY SIĘ DO ZALECEŃ LEKARZA
- PRZEŁOM W LECZENIU JASKRY. SLT
- BADANIA PRZESIEWOWE
- JAK WIDZI CZŁOWIEK Z JASKRĄ. ODCINEK 4 (OSTATNI)
- JAK WIDZI CZŁOWIEK Z JASKRĄ. ODCINEK 1
- TAJEMNICA
- WYTYCZNE POSTĘPOWANIA W JASKRZE – CZ. 4
- WYTYCZNE POSTĘPOWANIA W JASKRZE – CZ. 3
- WYTYCZNE POSTĘPOWANIA W JASKRZE – CZ. 2
- WYTYCZNE POSTĘPOWANIA W JASKRZE – CZ. 1
- WYTYCZNE POSTĘPOWANIA W JASKRZE – WSTĘP
- ŚWIATOWY TYDZIEŃ JASKRY 2018 I CO DALEJ
- ŚWIATOWY TYDZIEŃ JASKRY 2018
- OBSERWACJE PROFESORA LIN
- DODATEK TEMATYCZNY MÓJ WZROK GAZETA RZECZPOSPOLITA
- ILUZJE WIDZENIA WSTĘP
- PROFILAKTYKA W JASKRZE, CZYLI JAK SIĘ ZABEZPIECZYĆ PRZED SKUTKAMI JASKRY. CZ. 4
- PROFILAKTYKA W JASKRZE, CZYLI JAK SIĘ ZABEZPIECZYĆ PRZED SKUTKAMI JASKRY. CZ. 3
- PROFILAKTYKA W JASKRZE, CZYLI JAK SIĘ ZABEZPIECZYĆ PRZED SKUTKAMI JASKRY. CZ. 2
- PROFILAKTYKA W JASKRZE, CZYLI JAK SIĘ ZABEZPIECZYĆ PRZED SKUTKAMI JASKRY. CZ. 1
- OBSERWACJA W KIERUNKU JASKRY, JAK SIĘ JĄ PROWADZI?
- DLACZEGO CZASEM TRUDNO JEST ZDIAGNOZOWAĆ JASKRĘ?
- REFLEKSJE PO ŚWIATOWYM TYGODNIU JASKRY
- CZYNNIKI RYZYKA ROZWOJU JASKRY
- KRÓTKOWZROCZNOŚĆ JAKO CZYNNIK RYZYKA ROZWOJU JASKRY
- NADCIŚNIENIE OCZNE W KONTEKŚCIE JASKRY
- CZY POSZCZEGÓLNE BADANIA W KIERUNKU JASKRY RÓŻNIĄ SIĘ…
- JAKIMI METODAMI MOŻNA LECZYĆ JASKRĘ? JAKIE SĄ REKOMENDACJE PTO?
- UWARUNKOWANIA GENETYCZNE A JASKRA
- CZY PRZED JASKRĄ UCHRONI NAS ODPOWIEDNIA DIETA ALBO SUPLEMENTY DIETY?
- FAKTY I MITY NA TEMAT JASKRY
- CO USTALONO NA UNIWERSYTECIE W BRADFORD
- DLACZEGO NIE MOŻNA LEKCEWAŻYĆ OBJAWÓW JASKRY?
- W JAKI SPOSÓB LECZY SIĘ JASKRĘ LASEREM?
- KIEDY LECZENIE LASEROWE JASKRY JEST SKUTECZNE I BEZPIECZNE?
- JAKIE CZYNNIKI MOGĄ WPŁYWAĆ NA ROZWÓJ JASKRY?
- JAK PRZEBIEGA ZABIEG SELEKTYWNEJ LASEROWEJ TRABEKULOPLASTYKI SLT?
- JAKIE GŁÓWNE TYPY BADAŃ STOSUJE SIĘ W JASKRZE? CO MÓWIĄ WYTYCZNE PTO?
- JAKĄ ROLĘ ODGRYWA TECHNIKA OCT W DIAGNOSTYCE JASKRY?
- TECHNIKI BADANIA SZEROKOŚCI KĄTA PRZESĄCZANIA
- JAK ROZPOZNAĆ I LECZYĆ JNC?
- JAKIE SĄ WARUNKI SKUTECZNEGO LECZENIA JASKRY?
…naszych prezentacji i filmów poświęconych tej tematyce…
- FILM: SLT – Wypowiedź dyr. Gazzarda
- FILM: Cichy zabójca wzroku. Jaskra – Pełna wersja
- FILM: Mózg to wielki spryciarz odc. 1 – W jaki sposób widzimy?
- FILM: Mózg to wielki spryciarz odc. 2 – Jak mózg maskuje jaskrę – kompensacja
- FILM: Mózg to wielki spryciarz odc. 3 – Jak postępuje utrata wzorku w Jaskrze?
- FILM: Mózg to wielki spryciarz odc. 4 – Jak widzi człowiek z Jaskrą?
- PREZENTACJA NA OBRONĘ DOKTORATU – BARBARA POLACZEK-KRUPA, pt.ZASTOSOWANIE ANALIZY GRUBOŚCI SIATKÓWKI W OKOLICY PLAMKI JAKO NOWEJ METODY W DIAGNOSTYCE JASKRY PIERWOTNEJ OTWARTEGO KĄTA
- Skrót wykładu wygłaszanego przez dr Polaczek-Krupa dla okulistów pt. OCENA GRUBOŚCI WARSTWY KOMÓREK ZWOJOWYCH SIATKÓWKI W OKOLICY PLAMKI GCL W DIAGNOSTYCE JASKRY PIERWOTNEJ OTWARTEGO KĄTA
- Skrót wykładu wygłaszanego przez dr Polaczek-Krupa dla okulistów pt. ZŁOTY STANDARD W DIAGNOSTYCE JASKRY WEDŁUG WYTYCZNYCH PTO
- Skrót wykładu wygłaszanego przez dr Polaczek-Krupa dla lekarzy POZ pt. JPOK – JASKRA PIERWOTNA OTWARTEGO KĄTA. ROLA LEKARZA POZ
…oraz do zapoznania się z innymi informacjami na temat jaskry dostępnymi na naszej stronie bezpośrednio lub za pomocą specjalnej przeglądarki.