JASKRA

Umów wizytę

 

Czym jest jaskra?

Jaskra stanowi grupę przewlekłych, wolno postępujących neuropatii nerwu wzrokowego z charakterystycznymi zmianami morfologicznymi tarczy nerwu wzrokowego i warstwy włókien nerwowych siatkówki oraz ubytkami w polu widzenia przy braku innych chorób narządu wzroku i wrodzonych anomalii.

Zmiany te są związane z postępującą utratą komórek zwojowych siatkówki.

Poniższa galeria zdjęć obrazuje proces postępowania jaskry.

postęp jaskry

1. Oko zdrowe, albo jaskra początkowa lub średniozaawansowana

 

postęp jaskry 1

2. Jaskra zaawansowana

 

postęp jaskry 2

3. Jaskra zaawansowana

 

postęp jaskry 3

4. Jaskra zaawansowana

 

postęp jaskry 4

5. Jaskra zaawansowana

 

postęp jaskry 5

6. Jaskra zaawansowana

 

postęp jaskry 6

7. Jaskra zaawansowana

 

jaskra dokonana

8. Jaskra dokonana

 

Przyczyny

Główne przyczyny powstawania zmian jaskrowych to podwyższone ciśnienie wewnątrzgałkowe i zaburzenia ukrwienia nerwu wzrokowego.

Niezależnie od przyczyny końcowym efektem postępu choroby jest uszkodzenie tarczy nerwu wzrokowego oraz warstwy włókien nerwowych i komórek zwojowych siatkówki, powodujące nieodwracalne zmiany w polu widzenia i ślepotę. Z tego też względu bardzo duże znaczenie ma możliwość wczesnego postawienia diagnozy i rozpoczęcia leczenia.

 

Klasyfikacja jaskry

Niezwykle ważne jest, żeby zdać sobie sprawę, że jaskra to nie jest jedna choroba. Jest to grupa neuropatii, które powodują zanik nerwów wzrokowych i związaną z tym nieodwracalną ślepotę. Wspólnym terminem „jaskra” określanych jest ponad 20 jednostek chorobowych.

Szczegółową klasyfikację jaskry zaproponowało Europejskie Towarzystwo Jaskrowe (EGS):

1. Jaskra pierwotna wrodzona,

2. Jaskry pierwotne otwartego kąta:

  1. jaskra pierwotna młodzieńcza,
  2. jaskra pierwotna otwartego kąta (JPOK),
  3. jaskra normalnego ciśnienia (JNC),
  4. nadciśnienie oczne (NO),

3. Jaskry wtórne otwartego kąta (JWOK):

  1. jaskra w przebiegu zespołu rzekomego złuszczania torebki soczewki,
  2. jaskra barwnikowa,
  3. jaskra związana z patologią soczewki,
  4. jaskra związana z zapaleniem błony naczyniowej,
  5. jaskra związana z odwarstwieniem siatkówki,
  6. jaskra związana z krwotokiem wewnątrzgałkowym,
  7. jaskra związana z guzami wewnątrzgałkowymi,
  8. jaskra spowodowana urazem oka,
  9. jaskra spowodowana leczeniem sterydami,
  10. jaskra spowodowana zabiegiem chirurgicznym lub laserowym,
  11. Jaskra spowodowana zaburzeniem odpływu krwi z oczodołu,

 


4. Jaskry pierwotne zamkniętego kąta (JPZK):

  1. jaskra zamkniętego kąta o przebiegu ostrym, podostrym lub przewlekłym,
  2. stan po ostrym zamknięciu się kąta przesączania,
  3. zamykanie się kąta przesączania w przebiegu bloku źrenicznego, zespołu płaskiej tęczówki lub patologii soczewki,

5. Jaskra wtórna zamkniętego kąta (JWZK):

  1. jaskry wtórne związane z pęczniejącą lub przemieszczoną soczewką,
  2. jaskra neowaskularna związana z zaburzeniem mikrokrążenia w oku,
  3. jaskra złośliwa,
  4. jaskra przebiegająca z wrodzonymi anomaliami kąta.

Każda z tych chorób charakteryzuje się innymi przyczynami, innymi czynnikami ryzyka, innymi objawami, innym rokowaniem, a co za tym idzie inaczej się ją leczy. Wspólne dla wszystkich typów jaskry jest to, że prowadzą one w ostateczności do zaniku nerwu wzrokowego oraz do całkowitej i nieodwracalnej ślepoty.

 

Współczesne badania diagnostyczne w jaskrze

Prawidłowe leczenie musi być poprzedzone właściwym rozpoznaniem, którego dokonuje się w oparciu o specjalistyczną diagnostykę jaskrową. Każdy z wymienionych powyżej typów jaskry wymaga często zupełnie innego postępowania leczniczego względem pacjenta.

Rodzaj jaskry powinien być sklasyfikowany w oparciu o:

  1. Informacje zbierane w wywiadzie lekarskim na temat czynników ryzyka, wśród których najważniejsze są czynniki genetyczne (jaskra w rodzinie, utrata widzenia w wywiadzie rodzinnym), wiek powyżej 35 r.ż., podwyższone wartości ciśnienia wewnątrzgałkowego, migreny, marznące ręce i stopy, niskie ciśnienie tętnicze krwi. Brane są także pod uwagę częstość akcji serca, poziom glukozy we krwi, choroba Reynauda, choroby tarczycy, choroby neurologiczne, choroby nerek, rasa, jak również towarzyszące schorzenia oczne i pozaoczne oraz ich leczenie, które może prowadzić do jaskry wtórnej (np. jako powikłanie po operacji zaćmy);

a także w oparciu o szczegółową diagnostykę – badania wchodzące w skład złotego standardu diagnostyki jaskry:

  1. Szerokość kąta tęczówkowo-rogówkowego zwanego kątem przesączania – w tym celu wykonuje się gonioskopię i AS-OCT (tomografia przedniego odcinka);
  2. Ubytki w polu widzenia – badania perymetryczne HFA (SAP) oraz w technologii zdwojonej częstotliwości FDT Matrix ;
  3. Obraz tarczy nerwu wzrokowego, badanie warstwy włókien nerwowych i komórek zwojowych siatkówki – wykonuje się takie badania jak HRTGDxOCT jaskrowe i GCL.

Dopiero po wykonaniu wyżej wymienionych badań, w zakresie zaleconym przez lekarza prowadzącego, można mówić o kompleksowej diagnostyce w kierunku jaskry.

Największy problem diagnostyczny stwarza jaskra pierwotna otwartego kąta (JPOK), najczęściej występujący typ tej choroby w Polsce.

W większości przypadków nie daje ona żadnych widocznych objawów aż do momentu gdy powoli narastające ubytki w polu widzenia obejmą swym zasięgiem widzenie centralne i pacjent nagle przestaje widzieć. Istnieje zatem konieczność poddaniu się badaniom ZANIM pojawią się objawy.

Co szczególnie ważne, interpretacja badań w kierunku jaskry jest często trudna, niejednoznaczna, zawsze powinna być dokonana przez doświadczonego lekarza-specjalistę. W jaskrze bardzo często zdarza się, że wynik pojedynczego typu badania nie daje miarodajnych podstaw do postawienia właściwej diagnozy, dlatego w wytycznych dla okulistów opracowywanych przez liczące się organizacje glaukomatologów, w tym także w ramach Polskiego Towarzystwa Okulistycznego, kładzie się nacisk na konieczność wykonywania pakietu badań tworzących standard postępowania w jaskrze. Dopiero połączenie badania lekarskiego przeprowadzonego przez doświadczonego okulistę z użyciem nowoczesnych technologii diagnostycznych umożliwia postawienie właściwego rozpoznania i wdrożenie prawidłowego leczenia.

O tym jakie badania i jak często je wykonywać decyduje lekarz prowadzący, jednak niezależnie od tego należy podkreślić, że wytyczne postępowania w jaskrze zalecają regularne, z określoną częstotliwością powtarzane badania.


Leczenie jaskry

Celem leczenia jaskry jest utrzymanie funkcji widzenia i zależnej od niej jakości życia. Celami, które stawia sobie lekarz prowadzący pacjenta z jaskrą są:

  • Osiągnięcie ciśnienia wewnątrzgałkowego docelowego, czyli takiego, przy którym w przypadku danego pacjenta choroba nie postępuje;
  • Brak progresji uszkodzenia nerwu wzrokowego;
  • Uzyskanie stabilnych parametrów w badaniu pola widzenia.

Zgodnie z aktualną wiedzą medyczną, potwierdzoną między innymi wytycznymi Polskiego Towarzystwa Okulistycznego z września 2017 roku, w chwili obecnej JEDYNĄ UDOWODNIONĄ metodą leczniczą zabezpieczającą przed utratą widzenia w jaskrze jest obniżanie ciśnienia wewnątrzgałkowego. Obecnie nie istnieją przekonujące dowody na skuteczność np. profilaktyki żywieniowej czy suplementacji preparatami leczniczymi, które mogłyby zabezpieczyć przed utratą wzroku z powodu jaskry.

W przypadku gdy ciśnienie wewnątrzgałkowe nie jest szczególnie wysokie a uszkodzenie jaskrowe nie jest bardzo zaawansowane, leczenie może być wdrożone dopiero po wykonaniu wszystkich niezbędnych badań diagnostycznych, które szczegółowo opisano powyżej.

Zalecane leczenie pierwszego rzutu różni się w zależności od typu jaskry, jej zaawansowania, stopnia uszkodzenia jaskrowego, przewidywanej współpracy pacjenta co do stosowania kropli, i innych czynników. Najczęściej jako leczenie pierwszego rzutu stosuje się:

  1. Leczenie kroplami,
  2. Selektywną trabekuloplastykę laserową SLT.

Ad. a)

Leczenie zaczyna się zwykle od jednego leku, najczęściej z grupy prostaglandyn/prostamidów, przy czym monoterapię uważa się za skuteczną jeśli prowadzi do redukcji ciśnienia w gałce ocznej minimum o 20%, zaś redukcję mniejszą niż 10% traktuje się jako brak odpowiedzi na lek. Należy przy tym zwrócić uwagę na znany fakt, że przewlekłe stosowanie leków zawierających konserwanty wywiera toksyczny wpływ na oko.

Zazwyczaj skuteczność monoterapii jest mniejsza niż terapii skojarzonej.

Ad. b)

Selektywna trabekuloplastyka laserowa SLT to nowoczesna metoda leczenia zabiegowego jaskry otwartego kąta. Wysoka skuteczność tej metody – przy spełnieniu określonych warunków – została potwierdzona m.in. w 3-letnim programie badawczym, przeprowadzonym przez okulistów brytyjskich. SLT może być rozważana zarówno jako metoda pierwszego rzutu jak też jako alternatywa dla dodatkowych leków przeciwjaskrowych w terapii skojarzonej. SLT jest szczególnie zalecana w leczeniu niezaawansowanych stadiów

oraz w innych przypadkach.

Jeżeli leczenie zachowawcze jest nieskuteczne wdraża się leczenie operacyjne.