JASKRA

Czym jest jaskra?

Jaskra stanowi grupę przewlekłych, wolno postępujących neuropatii nerwu wzrokowego z charakterystycznymi zmianami morfologicznymi tarczy nerwu wzrokowego i warstwy włókien nerwowych siatkówki oraz ubytkami w polu widzenia przy braku innych chorób narządu wzroku i wrodzonych anomalii.

Zmiany te są związane z postępującą utratą komórek zwojowych siatkówki.

Poniższa galeria zdjęć obrazuje proces postępowania jaskry.

Współczesne badania diagnostyczne w jaskrze

Prawidłowe leczenie musi być poprzedzone właściwym rozpoznaniem, którego dokonuje się w oparciu o specjalistyczną diagnostykę jaskrową. Każdy z wymienionych powyżej typów jaskry wymaga często zupełnie innego postępowania leczniczego względem pacjenta.

Rodzaj jaskry powinien być sklasyfikowany w oparciu o:

1. Informacje zbierane w wywiadzie lekarskim na temat czynników ryzyka, wśród których najważniejsze są czynniki genetyczne (jaskra w rodzinie, utrata widzenia w wywiadzie rodzinnym), wiek powyżej 35 r.ż., podwyższone wartości ciśnienia wewnątrzgałkowego, migreny, marznące ręce i stopy, niskie ciśnienie tętnicze krwi. Brane są także pod uwagę częstość akcji serca, poziom glukozy we krwi, choroba Reynauda, choroby tarczycy, choroby neurologiczne, choroby nerek, rasa, jak również towarzyszące schorzenia oczne i pozaoczne oraz ich leczenie, które może prowadzić do jaskry wtórnej (np. jako powikłanie po operacji zaćmy);

a także w oparciu o szczegółową diagnostykę – badania wchodzące w skład złotego standardu diagnostyki jaskry:

2. Szerokość kąta tęczówkowo-rogówkowego zwanego kątem przesączania – w tym celu wykonuje się gonioskopię i AS-OCT (tomografia przedniego odcinka);
3. Ubytki w polu widzenia – badania perymetryczne HFA (SAP) oraz w technologii zdwojonej częstotliwości FDT Matrix ;
4. Obraz tarczy nerwu wzrokowego, badanie warstwy włókien nerwowych i komórek zwojowych siatkówki – wykonuje się takie badania jak HRT, GDx, OCT jaskrowe i GCL.

Dopiero po wykonaniu wyżej wymienionych badań, w zakresie zaleconym przez lekarza prowadzącego, można mówić o kompleksowej diagnostyce w kierunku jaskry.

Największy problem diagnostyczny stwarza jaskra pierwotna otwartego kąta (JPOK), najczęściej występujący typ tej choroby w Polsce.

W większości przypadków nie daje ona żadnych widocznych objawów aż do momentu gdy powoli narastające ubytki w polu widzenia obejmą swym zasięgiem widzenie centralne i pacjent nagle przestaje widzieć. Istnieje zatem konieczność poddaniu się badaniom ZANIM pojawią się objawy.

Co szczególnie ważne, interpretacja badań w kierunku jaskry jest często trudna, niejednoznaczna, zawsze powinna być dokonana przez doświadczonego lekarza-specjalistę. W jaskrze bardzo często zdarza się, że wynik pojedynczego typu badania nie daje miarodajnych podstaw do postawienia właściwej diagnozy, dlatego w wytycznych dla okulistów opracowywanych przez liczące się organizacje glaukomatologów, w tym także w ramach Polskiego Towarzystwa Okulistycznego, kładzie się nacisk na konieczność wykonywania pakietu badań tworzących standard postępowania w jaskrze. Dopiero połączenie badania lekarskiego przeprowadzonego przez doświadczonego okulistę z użyciem nowoczesnych technologii diagnostycznych umożliwia postawienie właściwego rozpoznania i wdrożenie prawidłowego leczenia.

O tym jakie badania i jak często je wykonywać decyduje lekarz prowadzący, jednak niezależnie od tego należy podkreślić, że wytyczne postępowania w jaskrze zalecają regularne, z określoną częstotliwością powtarzane badania.

Leczenie jaskry

Celem leczenia jaskry jest utrzymanie funkcji widzenia i zależnej od niej jakości życia. Celami, które stawia sobie lekarz prowadzący pacjenta z jaskrą są:

• Osiągnięcie ciśnienia wewnątrzgałkowego docelowego, czyli takiego, przy którym w przypadku danego pacjenta choroba nie postępuje;
• Brak progresji uszkodzenia nerwu wzrokowego;
• Uzyskanie stabilnych parametrów w badaniu pola widzenia.

Zgodnie z aktualną wiedzą medyczną, potwierdzoną między innymi wytycznymi Polskiego Towarzystwa Okulistycznego z września 2017 roku, w chwili obecnej JEDYNĄ UDOWODNIONĄ metodą leczniczą zabezpieczającą przed utratą widzenia w jaskrze jest obniżanie ciśnienia wewnątrzgałkowego. Obecnie nie istnieją przekonujące dowody na skuteczność np. profilaktyki żywieniowej czy suplementacji preparatami leczniczymi, które mogłyby zabezpieczyć przed utratą wzroku z powodu jaskry.

W przypadku gdy ciśnienie wewnątrzgałkowe nie jest szczególnie wysokie a uszkodzenie jaskrowe nie jest bardzo zaawansowane, leczenie może być wdrożone dopiero po wykonaniu wszystkich niezbędnych badań diagnostycznych, które szczegółowo opisano powyżej.

Zalecane leczenie pierwszego rzutu różni się w zależności od typu jaskry, jej zaawansowania, stopnia uszkodzenia jaskrowego, przewidywanej współpracy pacjenta co do stosowania kropli, i innych czynników. Najczęściej jako leczenie pierwszego rzutu stosuje się:

1. Leczenie kroplami,
2. Selektywną trabekuloplastykę laserową SLT.

Ad. a)

Leczenie zaczyna się zwykle od jednego leku, najczęściej z grupy prostaglandyn/prostamidów, przy czym monoterapię uważa się za skuteczną jeśli prowadzi do redukcji ciśnienia w gałce ocznej minimum o 20%, zaś redukcję mniejszą niż 10% traktuje się jako brak odpowiedzi na lek. Należy przy tym zwrócić uwagę na znany fakt, że przewlekłe stosowanie leków zawierających konserwanty wywiera toksyczny wpływ na oko.

Zazwyczaj skuteczność monoterapii jest mniejsza niż terapii skojarzonej.

Ad. b)

Selektywna trabekuloplastyka laserowa SLT to nowoczesna metoda leczenia zabiegowego jaskry otwartego kąta. Wysoka skuteczność tej metody – przy spełnieniu określonych warunków – została potwierdzona m.in. w 3-letnim programie badawczym, przeprowadzonym przez okulistów brytyjskich. SLT może być rozważana zarówno jako metoda pierwszego rzutu jak też jako alternatywa dla dodatkowych leków przeciwjaskrowych w terapii skojarzonej. SLT jest szczególnie zalecana w leczeniu niezaawansowanych stadiów

• jaskry pierwotnej otwartego kąta JPOK,
• jaskry wtórnej PEX (pseudoeksfoliacyjnej),
• jaskry wtórnej barwnikowej,
• jaskry normalnego ciśnienia JNC,
• jaskry spowodowanej zabiegiem chirurgicznym lub laserowym

oraz w innych przypadkach.

Jeżeli leczenie zachowawcze jest nieskuteczne wdraża się leczenie operacyjne.

Dowiedz się więcej

Jaskra to ogromny temat. Więcej o samej chorobie, postępowaniu w jaskrze, jej leczeniu itd. można dowiedzieć się w naszych materiałach, zwłaszcza (choć nie tylko) w poniższych artykułach: