Perymetria HFA
Perymetria czyli badanie pola widzenia jest podstawowym badaniem diagnostycznym. W przypadku jaskry umożliwia ono wykrycie charakterystycznych dla tej choroby ubytków w polu widzenia i to już we wczesnej fazie, dzięki czemu przyczynia się do rozpoznania choroby i umożliwia rozpoczęcie skutecznego leczenia.
Pole widzenia jest to zbiór wszystkich punktów w przestrzeni postrzeganych równocześnie z punktem fiksacji wzroku, czyli punktem, na który skierowana jest oś widzenia. Człowiek sam nie jest w stanie stwierdzić u siebie ubytków w tym polu. Są to miejsca, których oko po prostu nie dostrzega, a mózg nie daje nam informacji o tym, że zakres naszego widzenia jest mniejszy niż u człowieka zdrowego. Jeśli ubytek postępuje bardzo powoli i jeśli na dodatek zaczyna się od obwodu – a tak dzieje się w jaskrze – nie ma możliwości zauważenia „gołym okiem” procesu stopniowego zawężania pola widzenia. Mózg informuje nas dopiero o utracie widzenia, czyli znacznym spadku ostrości wzroku, ale wtedy oznacza to, że choroba jest już bardzo zaawansowana i ubytki w polu widzenia doszły do centrum. Nieprawidłowości w polu widzenia, w tym nawet bardzo początkowe ubytki, można wykryć tylko w badaniu perymetrycznym.
Perymetria SAP – „białe na białym”
Podstawowym narzędziem do badania pola widzenia w jaskrze jest Automatyczna Perymetria Statyczna (Standardowa Perymetria Automatyczna, SAP). Badanie przeprowadza się na specjalnym aparacie – polomierzu. Zadaniem pacjenta jest skoncentrowanie wzroku na punkcie fiksacyjnym i klikanie specjalnym przyciskiem ilekroć dostrzega prezentowany znaczek: małe białe światełko o zmiennym natężeniu (tzw. „białe na białym”). Bodźce świetlne pojawiają się w różnych punktach pola widzenia, natomiast przez cały czas badania pacjent nie powinien odrywać wzroku od punktu fiksacyjnego w centrum. Jeśli pacjent nie dostrzega znaczka i nie daje informacji przyciskiem, aparat zaznacza to jako miejsce o obniżonej czułości. Każde miejsce jest sprawdzane kilka razy. W nowoczesnych polomierzach są zainstalowane specjalne programy komputerowe, które minimalizują ryzyko błędu ze strony pacjenta, a w przypadku słabej współpracy pacjenta z aparatem informują o tym specjalne wskaźniki. Nieuzasadniony jest więc niepokój pacjenta o jakość badania, doświadczony lekarz zawsze będzie umiał ocenić wynik.
Ważne jest, aby badanie pola widzenia było wykonywane na jednym z aparatów rekomendowanych przez Polskie Towarzystwo Okulistyczne i Europejskie Towarzystwo Jaskrowe, ponieważ tylko te rekomendowane aparaty posiadają w swoim oprogramowaniu odpowiednio czułe testy służące do diagnostyki jaskry. Wykonanie badania pola widzenia na niewłaściwym aparacie, w niewłaściwy sposób, może przyczynić się do postawienia błędnego rozpoznania. W diagnostyce jaskry rekomendowane są dwa aparaty: 1) HFA Humphrey produkcji niemieckiej firmy Carl Zeiss i 2) Octopus produkcji szwajcarskiej firmy Haag Streit. W naszej przychodni wykonujemy badanie standardowej perymetrii automatycznej na aparacie HFA Humphrey, który jest w Polsce standardem, aparatem rekomendowanym przez większość specjalistów w dziedzinie jaskry, znacznie częściej w naszym kraju używanym niż Octopus.
Analiza wyniku
Efektem badania jest raport składający się z danych liczbowych i sześciu rodzajów map. Wyniki są przedstawione w odcieniach szarości, które najlepiej obrazują ubytki w polu widzenia. Miejsca, których pacjent nie widzi zaznaczane są kolorami od jasnoszarego do czarnego. Z uwagi na powtarzające się nieporozumienia z tym związane trzeba wyjaśnić, że to wcale nie oznacza, że miejsca zaznaczone na raporcie z badania jako czarne są przez pacjenta widziane na czarno. To jest umowny sposób przedstawienia obszarów, których pacjent nie widzi, miejsc „urwanego” widzenia. Nie należy więc zakładać, że można samemu wykryć sobie czarne plamy w polu widzenia, ponieważ takich nie ma.
W aparacie HFA Humphrey zainstalowanych jest wiele różnych programów do diagnostyki, dzięki czemu można na nim wykonywać rozmaite testy, w zależności od potrzeb, rodzaju i typu choroby a także konkretnego przypadku. Możliwe jest np. badanie tylko 10 stopni centralnego pola widzenia, 24 stopni, 30 stopni, 60 stopni, możliwa jest też zmiana prędkości prezentowanego bodźca, jeśli dla pacjenta prezentowany jest on zbyt szybko. Dobiera się również odpowiednio strategię badania w zależności od dokładności z jaką chcemy zbadać pole widzenia. W diagnostyce jaskry rekomendowanym standardem jest program progowy 30-2 HFA Threshold (odpowiednikiem jest program 32 na Octopusie) albo test 24-2 HFA Threshold. W mojej praktyce często spotykam się z badaniami, przynoszonymi przez pacjentów, wykonywanymi w strategii przesiewowej (screening) lub badającymi całe pole widzenia; takie badania nie są wystarczająco dokładne aby mogły wykryć początkowe ubytki i dlatego nie można ich stosować w diagnostyce jaskry.
