Badanie pola widzenia w jaskrze. Cz. I „Wiadomości ogólne”
Badanie pola widzenia jest bardzo ważne w diagnostyce jaskry, ponieważ oprócz tego, że pozwala na postawienie diagnozy, również umożliwia monitorowanie postępu choroby.
Dwa rodzaje perymetrii jaskrowej
Perymetria SAP – „biały znaczek na białym tle”
W trakcie badania w kierunku jaskry zawsze powinno być wykonane badanie komputerowej perymetrii statycznej SAP (Standard Automated Perimetry), która pozwala na dokładne zbadanie i analizę pola widzenia pacjenta. Perymetria SAP prezentuje bodźce o zmiennej luminacji i dokonuje pomiaru ilościowego czułości badanego punktu siatkówki na światło. Warto zauważyć, że dla celów diagnostyki jaskrowej jedynie dwa aparaty zostały przez Europejskie Towarzystwo Jaskrowe EGS uznane za wiarygodne. Są to HFA Humphrey (HFA – Humphrey Field Analyzer) produkcji niemieckiej firmy Carl Zeiss i Octopus szwajcarskiej firmy Haag Streit. Oba aparaty posiadają w swoim oprogramowaniu odpowiednio czułe testy służące do diagnostyki jaskry.
Badaniem SAP objęty jest obszar 30 stopni pola widzenia, odpowiadający okolicy plamki żółtej, w którym zlokalizowana jest większość komórek zwojowych siatkówki. Według Europejskiego Towarzystwa Jaskrowego najbardziej przydatne w diagnostyce jaskry są programy: 30-2 na perymetrze HFA Humphrey lub 32 na Octopusie. W perymetrze Humphreya znajduje się również test 24 stopni pola widzenia, który jest krótszy i lepiej nadaje się dla pacjentów, którzy mają trudność z dłuższą koncentracją. Nie jest to test uboższy, bo na zewnątrz tego pola zwykle lokalizują się artefakty wynikające z braku koncentracji, opadających powiek albo przeszkadzających szkieł korekcyjnych. Z tych powodów Polskie Towarzystwo Okulistyczne w swoich wytycznych z 1 września 2017 wymienia jako pierwszy zalecany w perymetrii jaskrowej 24-stopniowy test Humphreya: SITA Standard 24-2. Istnieje również możliwość oceny centralnych 10 stopni, przydatnej w przypadku pacjenta z lunetowym widzeniem, dzięki czemu skraca się znacznie czas wykonywania badania.
Dowiedz się więcej o analizie wyniku
Perymetria niekonwencjonalna
Drugim rodzajem badania pola widzenia stosowanym w diagnostyce jaskry jest perymetria niekonwencjonalna, a w tym: najbardziej rozpowszechniona, uznana za klasyczną, technologia FDT Matrix (Frequency Doubling Technology), jak również inne technologie: HEP (Heidelberg Edge Perimetry), SWAP (Short Wavelenght Automated Perimetry).
Perymetria zdwojonej częstotliwości FDT Matrix izoluje odpowiedź komórek typu M wrażliwych na bodziec o niskiej częstotliwości przestrzennej i wysokiej częstotliwości czasowej, których uszkodzenie jest charakterystyczne dla wczesnej i średniozaawansowanej neuropatii jaskrowej. Stanowią one 3-5% wszystkich komórek siatkówki i ich uszkodzenie w przebiegu choroby jest wykrywane przez badanie pola widzenia z użyciem technologii FDT Matrix.
Technologia zdwojonej częstotliwości FDT Matrix wykorzystuje iluzję optyczną zdwojenia obrazu. Znaczek powstaje poprzez migotanie naprzemiennych czarnych i białych pasków dających efekt zdwojenia ich ilości. Pacjent widzi kwadratowy znaczek w postaci pasków. Bodziec pobudza komórki zwojowe olbrzymie i drogę magnocelularną.
Wyniki uzyskane przy pomocy tej perymetrii wykazują wysoką zgodność z wynikami badań warstwy włókien nerwowych siatkówki przy użyciu aparatu GDx.
Opis badania perymetrycznego
Przed wykonaniem badania pacjent musi być szczegółowo poinformowany, na czym badanie polega. Jeżeli pacjent nie rozumie zasady badania, otrzymujemy zwykle wyniki niewiarygodne. Osoba wykonująca badanie musi cały czas pilnować, czy pacjent rozumie zasadę badania i czy jest wystarczająco skoncentrowany. Ocenę wiarygodności badania umożliwiają otrzymane parametry współpracy pacjenta z aparatem. Parametry te to wyrażona w procentach utrata fiksacji, ilość odpowiedzi fałszywie pozytywnych i fałszywie negatywnych. Utrata fiksacji określa stopień koncentracji pacjenta na środkowym punkcie fiksacji. Duża utrata fiksacji jest związana z wynikiem lepszym niż w rzeczywistości. Odpowiedzi fałszywie pozytywne występują, kiedy pacjent reaguje, mimo że żaden bodziec nie był prezentowany. Zwykle dotyczy to osób, które chcą mieć dobry wynik albo są nadmiernie skoncentrowane. Duża liczba tych odpowiedzi wiąże się z uzyskaniem wyniku lepszego niż rzeczywisty. Odpowiedzi fałszywie negatywne występują, kiedy pacjent nie reaguje, mimo że widzi prezentowany bodziec. Ich duża liczba sprawia, że wynik badania jest gorszy niż rzeczywisty. Odpowiedzi te pojawiają się u osób słabo współpracujących z aparatem, podsypiających w trakcie badania, nierozumiejących zasady badania albo mających trudności z przyciskaniem wskaźnika. Jeżeli te wszystkie parametry wynoszą więcej niż 20-30%, wiarygodność wyniku badania jest wątpliwa.
Dowiedz się więcej o analizie wyniku
Biorąc pod uwagę efekt uczenia się pacjenta, powinno się wykonać przynajmniej 2-3 badania pola widzenia, zanim postawi się pełne rozpoznanie i oceni stopień zaawansowania zmian oraz ryzyko progresji choroby. Dla wstępnej analizy progresji zmian wymagane jest wykonanie przynajmniej pięciu lub więcej badań pól widzenia, chociaż w niektórych przypadkach progresja może być stwierdzona wcześniej. Pokazuje to potrzebę wykonywania częstych badań pola widzenia, szczególnie u pacjentów, u których obawiamy się progresji. Zaleca się wykonywanie badania przynajmniej trzy razy w roku u nowo zdiagnozowanych pacjentów przez pierwsze dwa lata, dwa razy w roku przy niewielkim ryzyku progresji zmian.
