Jaskra normalnego ciśnienia

Jaskra normalnego ciśnienia (JNC), zwana także jaskrą normalnociśnieniową lub NTG (ang. normal-tension glaucoma) to taki typ jaskry, który charakteryzuje się uszkodzeniem tarczy 0nerwu wzrokowego i ubytkami w polu widzenia przy ciśnieniu wewnątrzgałkowym utrzymującym się w granicach statystycznej normy, czyli poniżej 21 mm Hg (milimetrów słupa rtęci). Jest to odmiana jaskry, która może być trudniejsza do zdiagnozowania, ponieważ pacjenci nie prezentują wysokiego ciśnienia wewnątrzgałkowego, które jest typowe dla innych form jaskry. Wyodrębniając tę jednostkę chorobową i rozróżniając jaskrę z wysokim i prawidłowym ciśnieniem, podkreślono fakt, że statystycznie prawidłowe ciśnienie wewnątrzgałkowe nie wyklucza jaskrowego uszkodzenia nerwu wzrokowego i związanej z nim utraty widzenia.

Czynniki ryzyka rozwoju JNC

Wysokie ciśnienie wewnątrzgałkowe jest rzeczywiście istotnym czynnikiem ryzyka rozwoju jaskry, ale w JNC inne czynniki, jeszcze nie do końca poznane, wydają się odgrywać ważniejszą rolę. Pomimo prawidłowego ciśnienia wewnątrzgałkowego, jaskra normalnego ciśnienia powoduje postępujące uszkodzenie nerwu wzrokowego. To uszkodzenie jest przewlekłe i prowadzi do utraty pola widzenia, zwłaszcza w obszarze obwodowym. Wśród szczególnie istotnych czynników ryzyka rozwoju JNC wymienia się miejscowe zaburzenia naczyniowe wynikające z tendencji do skurczu obwodowych naczyń krwionośnych. Skurcz taki jest charakterystyczny w przebiegu takich schorzeń jak:

migrenowe bóle głowy,
choroba Raynauda,
niedokrwienne choroby naczyniowe
choroby autoimmunologiczne.

Pacjenci z jaskrą normalnego ciśnienia często skarżą się na marznące ręce i stopy oraz niskie ciśnienie tętnicze krwi. Ten typ jaskry częściej występuje u osób starszych, ale JNC spotyka się również u pacjentów w średnim wieku narażonych na przewlekły stres, często niezbyt dobrze sobie z tym stresem radzący. Dwukrotnie częściej chorują kobiety. Wydaje się, że nawracające zaburzenia unaczynienia nerwu wzrokowego czynią ten nerw podatny na uszkodzenie, nawet przy prawidłowym ciśnieniu wewnątrzgałkowym.

Kwalifikowanie pacjenta

Lekarz rozpoznaje JNC jeśli przy wartościach ciśnienia wewnątrzgałkowego mniejszych niż 22 mm Hg, zauważalne jest uszkodzenie nerwu wzrokowego, a czasami drobne, płomykowate wybroczyny krwi przy tarczy nerwu. Ubytki w polu widzenia często są zlokalizowane bliżej centrum i są głębsze niż w jaskrze z wysokim ciśnieniem i w związku z tym mogą stanowić większe zagrożenie dla widzenia. W niektórych przypadkach nie dochodzi do postępowania ubytków w polu widzenia, chociaż z reguły JNC jest rozpoznawana bardzo późno, kiedy uszkodzenie nerwu jest już na tyle duże, że upośledza widzenie w znacznym stopniu.

Pacjenci z jaskrą normalnego ciśnienia zazwyczaj nie odczuwają bólu ani innych specyficznych objawów wczesnych stadiów choroby. Często choroba jest diagnozowana dopiero w zaawansowanym stadium, gdy utrata pola widzenia staje się zauważalna. Chociaż przyczyny jaskry normalnego ciśnienia nie są w pełni zrozumiane, istnieją czynniki ryzyka, takie jak wiek (częściej występuje u osób starszych), dziedziczność, niskie ciśnienie krwi, migreny, nadmierna wrażliwość na zmiany ciśnienia, a także niektóre czynniki genetyczne.

Diagnostyka

Pacjent powinien mieć wykonane szczegółowe badania okulistyczne z uwzględnieniem:

tzw. krzywej dobowej, czyli pomiarów ciśnienia wewnątrzgałkowego tonometrem aplanacyjnym o różnych porach dnia,
AS-OCT, tj. oceny przedniego odcinka oka,
oceny kąta komory przedniej w trójlustrze Goldmanna (gonioskopia) lub dokładniejszą metodą, przy użyciu tomografu laserowego (gonioskopia cyfrowa),
oceny dna oka,
laserowych tomografii nerwu wzrokowego wraz z oceną warstwy włókien nerwowych RNFL (łącznie obie tomografie to badanie OCT jaskrowe)
oceny warstwy komórek zwojowych siatkówki (GCL) oraz
badanie pola widzenia w technologii FDT Matrix i HFA (SAP).

U młodych osób z marznącymi rękami i stopami (objawy skurczu naczyniowego) warto rozważyć wykonanie kapilaroskopii – badania naczyń krwionośnych w opuszkach palców.

Leczenie jaskry normalnego ciśnienia

Leczenie jaskry normalnego ciśnienia ma na celu kontrolowanie postępu choroby i zapobieganie dalszemu uszkodzeniu nerwu wzrokowego. Leczenie JNC jest wskazane wtedy, kiedy stan nerwu wzrokowego pogarsza się, a ubytki w polu widzenia postępują. Udowodniono, że najskuteczniejsze leczenie tej choroby polega na jeszcze większym obniżeniu ciśnienia w oczach, nawet o 30%, nawet wówczas, gdy wartości mierzonego ciśnienia pozostają w granicach statystycznej normy. Leczenie jest farmakologiczne (krople przeciwjaskrowe), niekiedy okuliści ordynują zabiegi laserowe. Jeżeli pomimo obniżenia ciśnienia jaskra nadal postępuje i pole widzenia pogarsza się, należy rozważyć wykonanie przeciwjaskrowego zabiegu operacyjnego.

Warto podkreślić, że jaskra normalnego ciśnienia jest chorobą, która wymaga regularnego monitorowania i opieki okulistycznej. Pomimo prawidłowego ciśnienia wewnątrzgałkowego, uszkodzenie nerwu wzrokowego może być postępujące i prowadzić do trwałej utraty wzroku. Dlatego osoby w grupie ryzyka lub z objawami jaskry powinny regularnie odwiedzać okulistę i przestrzegać zaleceń dotyczących leczenia i monitorowania choroby.