Pachymetria
Pachymetria – badanie grubości rogówki. Dlaczego, kiedy i jak się ją wykonuje?
Pachymetria to pomiar grubości rogówki w jej centrum. Jest to bardzo ważne badanie, które zawsze powinno być wykonane u pacjenta diagnozowanego w kierunku jaskry. Grubość rogówki ma istotny wpływ na wynik pomiaru ciśnienia wewnątrzgałkowego. Średnia centralna grubość rogówki u zdrowej osoby wynosi 540 +/- 30 µm i do tej grubości kalibrowana jest większość aparatów mierzących ciśnienie wewnątrzgałkowe. Jeśli grubość rogówki istotny sposób odbiega od tej normy lekarz diagnosta musi nanieść odpowiednią poprawkę do wartości ciśnienia uzyskanej badaniem. Poprawkę odczytuje się z tabeli.
Cieńszą rogówkę stwierdza się często u pacjentów
- z krótkowzrocznością,
- z zespołem suchego oka,
- z degeneracjami rogówki,
- z zespołem Downa,
- u osób, które przebyły laserowy zabieg korekcji krótkowzroczności,
- u osób rasy czarnej.
Grubszą rogówkę mają zazwyczaj osoby
- z nadwzrocznością,
- z cukrzycą,
- z degeneracjami rogówki lub jej bliznami,
- rasy żółtej.
Ponadto u osób noszących soczewki kontaktowe jak również jeśli pomiar pachymetrii wykonywany jest rano, często można stwierdzić grubszą rogówkę, co wynika z niewielkiego obrzęku rogówki powodującego jej przejściowe zgrubienie. W badaniu pachymetrycznym lekarz musi uwzględnić wszystkie te czynniki.
Pachymetria jest bardzo ważna w ocenie ciśnienia u pacjentów z nadciśnieniem ocznym i z jaskrą pierwotną normalnego ciśnienia. U osób z grubą rogówką wartości ciśnienia mogą być zawyżone. Jeśli lekarz tego nie uwzględni, pacjent może niepotrzebnie otrzymać leczenie obniżające ciśnienie. Z kolei przy cienkiej rogówce wartości ciśnienia uzyskiwane w badaniu tonometrycznym mogą być zaniżone, co może prowadzić do błędnej diagnozy skutkującej włączeniem pacjentowi jaskrowemu zbyt słabego leczenia.
Pomiar grubości rogówki jest szczególnie istotny w przypadkach:
- rozpoznanego nadciśnienia ocznego; pomiar grubości rogówki umożliwia weryfikację diagnozy i ustalenie odpowiedniego leczenia i prognozy;
- jaskry z prawidłowym ciśnieniem w celu weryfikacji diagnozy i ustalenia wartości ciśnienia docelowego;
- jaskry z wysokim ciśnieniem – szczególnie w przypadkach pacjentów słabo reagujących na leczenie ze względu na możliwość słabszej przenikalności rogówki dla leków
- w celu określenia ryzyka wystąpienia i progresji jaskry we wczesnej diagnostyce jaskrowej. Cienka rogówka jest czynnikiem niekorzystnym prognostycznie i rokowniczo, jest skorelowana z większym ryzykiem wystąpienia tej choroby u pacjenta i jej szybszego postępu.
Są dwie metody pomiaru grubości rogówki:
- Pachymetria ultradźwiękowa, metoda tradycyjna, wykonywana przy użyciu ręcznych urządzeń dotykowych.
- Pachymetria cyfrowa, bezdotykowa, wysoce precyzyjna, wykonywana przy użyciu laserowego tomografu.
W badaniu ultradźwiękowej pachymetrii końcówka aparatu dotyka rogówki pacjenta. Nie jest to bolesne, ponieważ przed badaniem lekarz znieczula powierzchnię rogówki kroplami. Końcówka pachymetru, przypominającego wyglądem duży długopis, lekko dotyka oka. Aparat wykonuje kilka pomiarów centralnej części rogówki. Uśredniony wynik pomiaru pozwala na niesienie odpowiedniej poprawki na wartość ciśnienia wewnątrzgałkowego. Zaletą tej metody jest stosunkowo niewysoka cena badania. Niewątpliwe wady to kontakt końcówki aparatu z rogówką, konieczność znieczulenia kroplowego oka oraz możliwość błędnego pomiaru.
Pachymetria cyfrowa bezdotykowa wykonywana przy użyciu laserowej tomografii rogówki to metoda nowoczesna. Badanie umożliwia nie tylko wykonanie pomiaru grubości rogówki dokładnie w jej centrum (co stara się wykonać lekarz ręcznie w badaniu ultradźwiękowym), ale też sporządzenie mapy grubości całej rogówki. Ponadto daje możliwość oceny rogówki pod kątem nieprawidłowości w jej budowie. Poza tym umożliwia ocenę struktur przedniego odcinka oka takich jak głębokość komory przedniej i szerokość kąta przesączania. Niezależnie od tego, że badana jest większa ilość parametrów i struktur w porównaniu do metody tradycyjnej, dodatkowymi zaletami tej metody są bezkontaktowość ograniczająca możliwość infekcji i nieprzyjemnych doznań, wysoka precyzja tej metody i brak możliwości popełnienia przez diagnostę błędu niedokładności. Pachymetria cyfrowa jest dostępna jedynie w wysoko wyspecjalizowanych przychodniach jaskrowych, jej wadą jest też wyższa cena badania.
Mapy grubości rogówki
Na koniec jeszcze jedna istotna sprawa: pomiarów grubości rogówki wykonywanych obiema metodami nie powinno się stosować zamiennie. Wyniki otrzymane przy użyciu obu typów aparatów są skorelowane, ale występują między nimi statystycznie istotne różnice. Korekcja wysokości ciśnienia wewnątrzgałkowego powinna być dokonywana według poprawek obliczonych dla danej metody pomiarowej.
Dr n. med. Barbara Polaczek-Krupa, specjalista chorób oczu
Centrum Okulistyczne Jaskra, Warszawa