Druzy tarczy nerwu wzrokowego

Druzy tarczy nerwu wzrokowego – wynik OCT jaskrowe

Druzy tarczy nerwu wzrokowego są wrodzoną zmianą rozwojową występującą u około 0,3 do 2,4 % osób badanych i są obustronne w około 75-91% przypadków. Zwykle stają się widoczne dopiero w wieku dorosłym. Są one zazwyczaj stwierdzane podczas rutynowego badania okulistycznego jako okrągłe, połyskujące, jasne złogi widoczne najczęściej w nosowym obszarze tarczy nerwu wzrokowego. Złogi te powstają prawdopodobnie w wyniku zaburzeń metabolizmu we włóknach nerwowych prowadzących do kalcyfikacji mitochondriów komórkowych. Odkładające się kompleksy, w skład których oprócz wapnia wchodzą również mukopolisacharydy, aminokwasy, kwasy rybonukleinowe oraz żelazo powodują zmiany degeneracyjne oraz zanik leżących w ich otoczeniu włókien nerwowych. Liczne badania kliniczne przeprowadzone przy użyciu skaningowej polarymetrii laserowej oraz optycznej koherentnej tomografii potwierdziły różnego stopnia ubytki w warstwie włókien nerwowych siatkówki w obszarze okołotarczowym u pacjentów z druzami tarczy nerwu wzrokowego. Zaburzeniom tym towarzyszyły ubytki względne i bezwzględne wykazane badaniem pola widzenia.

Opisane wyżej zmiany ze względu na swój charakter mogą w istotnym stopniu utrudniać diagnostykę i monitorowanie pacjentów z jaskrą, u których ubytki w warstwie włókien nerwowych siatkówki i zmiany w polu widzenia stanowią najważniejszy wykładnik uszkodzenia oraz postępu jaskrowego zaniku nerwu wzrokowego. Ze względu na to, że nieprawidłowość ta dość często spotykana podczas badania okulistycznego i posiada nie do końca wyjaśnioną etiologię, różnorodny przebieg oraz obraz kliniczny, może ona być powodem różnych zaburzeń widzenia i zmian w narządzie wzroku, może stanowić ona o trudnościach diagnostycznych współistniejących zaburzeń nerwów wzrokowych. W literaturze istnieją opisy wielu przypadków współistnienia jaskry i druzów tarczy nerwu wzrokowego oraz trudności diagnostycznych, jakie napotkano podczas stawiania rozpoznania.

 Ubytki w warstwie włókien nerwowych siatkówki powodowane przez druzy mogą być podobne do tych, jakie stwierdza się w zaawansowanej postaci jaskry pierwotnej otwartego kąta. Dlatego też niezmiernie trudne może być ustalenie przyczyny zaniku warstwy włókien nerwowych siatkówki i ubytków w polu widzenia, w przypadku współistnienia obu tych jednostek chorobowych. Utrudniona jest więc również diagnostyka jaskry u pacjentów z druzami tarczy nerwu wzrokowego, u których stwierdza się podwyższone ciśnienie wewnątrzgałkowe ze względu na trudności w interpretacji wyników standartowych badań wykonywanych w diagnostyce jaskry. Wynik badań dodatkowych nie pozwalają często na dokładną ocenę stopnia zaawansowania zmian jaskrowych. W literaturze opisywane są różnego rodzaju zmiany w badaniu pola widzenia u pacjentów z druzami tarczy, które mogą być podobne do ubytków występujących w jaskrze.

W badaniu okulistycznym bardzo ważna jest oftalmoskopowa ocena tarczy nerwu wzrokowego i stwierdzenie typowych zmian w postaci białych, połyskujących zgrubień na jej powierzchni powodujących niewielkie uniesienie powierzchni tarczy powyżej poziomu otaczającej siatkówki. Druzy powinny zostać potwierdzone badaniem USG, które umożliwia ich zobrazowanie i ocenę.

W badaniach dodatkowych często stwierdza się następujące zmiany:

  1. badaniu HRT – uniesienie powierzchni tarczy nerwu wzrokowego powyżej powierzchni otaczającej siatkówki – tak zwany rzekomy obrzęk tarczy nerwu wzrokowego,
  2. badaniu GDx – ubytki w warstwie włókien nerwowych siatkówki, które czasami mogą przypominać ubytki występujące w jaskrze,
  3. badaniu OCT jaskrowym – uniesienie tarczy nerwu wzrokowego i ubytki w warstwie włókien nerwowych siatkówki i różnym nasileniu i kształcie,
  4. badaniu komórek zwojowych GCL/GCC – ubytki w warstwie komórek zwojowych siatkówki zwykle odpowiadające ubytkom w warstwie włókien nerwowych.
  5. badaniu pola widzenia stwierdza się różnego rodzaju ubytki odpowiadające uszkodzeniu w nerwie wzrokowym.

Wnioski:

  1. Wyniki pracy wskazują na konieczność zachowania szczególnej ostrożności w interpretacji poszczególnych badań stosowanych w diagnostyce jaskry u pacjentów z druzami tarczy nerwu wzrokowego ze względu na dużego stopnia podobieństwo nieprawidłowości wywoływanych przez obie jednostki chorobowe.
  2. Żadne z powyższych badań diagnostycznych nie pozwala w pełni na określenie stopnia zaawansowania zmian jaskrowych u pacjenta z druzami tarczy nerwu wzrokowego. Badania te jednakże stanowią źródło informacji o stopniu uszkodzenia nerwu wzrokowego i progresji zmian.
  3. W przypadku podwyższonego ciśnienia wewnątrzgałkowego i obecności innych czynników ryzyka rozwoju jaskry oraz znacznych ubytków w warstwie włókien nerwowych siatkówki i polu widzenia przy współistnieniu druzów tarczy nerwu wzrokowego, rekomendujemy podobnie jak inni autorzy, wdrożenie odpowiedniego leczenia przeciwjaskrowego jak również częste monitorowanie postępu uszkodzenia.

 

Obraz druzów tarczy nerwu wzrokowego w badaniu HFA – oko prawe

 

Obraz druzów tarczy nerwu wzrokowego w badaniu HFA – oko lewe

 

Druzy tarczy nerwu wzrokowego – wynik GDx

 

Druzy tarczy nerwu wzrokowego – wynik GCL / GCC

 

Piśmiennictwo:

  1. Auw-Haedrich C., Staubach F., Witschel H.: Optic disc drusen. Ophthalmol., 2002, 47 (6), 515-532.
  2. Aumiller M.: Optic disc drusen: complications and management. Optometry, 2007, 78 (1), 10-16.
  3. Obuchowska I., Mariak Z.: Współczesne poglądy na patogenezę, diagnostykę i przebieg kliniczny druz tarczy nerwu wzrokowego. Oczna, 2004, 1-2, 98-101.
  4. Calvo-Gonzalez C., Santos-Bueso E., Diaz-Valle D. i wsp.: Optic nerve drusen and deep visual fields defects. Arch. Soc. Esp. Oftalmol., 2006, 81 (5), 269-273.
  5. Mistlberger A., Sitte S., Hommer A. i wsp.: Scanning laser polarymetry (SLP) for optic nerve head drusen. Ophthalmol., 2001, 23 (4-6), 233-237.
  6. Roh S., Noecker R., Schuman J. i wsp.: Effect of optic nerve head drusen on nerve fiber layer thickness. Ophthalmology, 1998, 105 (5), 878-885.
  7. Tatlipinar S., Kadayifcilar S., Bozkurt B. i wsp.: Polarimetric nerve fiber analysis in patients with visible optic nerve head drusen. Neuroophthalmol., 2001, 21 (4), 245-249.
  8. Roh S., Noecker R., Schuman J.: Evaluation of coexisting optic nerve head drusen and glaucoma with optical coherence tomography. Ophthalmology, 1997, 104 (7), 1138-1144.
  9. Viestenz A., Langenbucher A., Mardin C.Y.: Bilateral visual field defects with optic disc drusen and secondary open angle glaucoma with PEX-clinical correlation with the HRA. Klin. Monatsbl. Augenheilkd., 2004, 221 (4), 280-284.
  10. Samples J.R., van Buskirk M., Shults W.T. i wsp.: Optic nerve head drusen and glaucoma. Arch. Ophthalmol., 1985, 103 (11).
  11. Kurz-Levin M., Landau K.: A comparison of imaging techniques for diagnosing drusen of the optic nerve head. Arch. Ophthalmol., 1999, 117, 1045-1049.
  12. Kuchenbecker J., Wecke T., Vorwerk C.K. i wsp.: Quantative and objective topometrical analisys of drusen of the optic nerve head with the Heidelberg retina tomography (HRT). Ophthalmologe, 2002, 99 (10), 768-773.
  13. Zeimer R., Asrani S., Zou S. i wsp.: Quantative detection of glaucomatous damage at the posterior pole by retinal thickness mapping. Ophthalmol., 1998, 105, 224-231.
  14. Harwerth R.S., Quigley H.A.: Visual field defects and retinal ganglion cell losses in patients with glaucoma. Arch. Ophthalmol., 2006, 124 (6), 853-859.
  15. Gellrich M.M., Neumayer S., Auw-Haedrich C. i wsp.: Retinal ganglion cell layer and visual function in a patient with optic disc drusen. Graefes Arch. Clin. Exp. Ophthalmol., 1998, 236 (12), 904-915.