Uszkodzenie i zanik nabłonka barwnikowego siatkówki

Nabłonek barwnikowy siatkówki RPE (Retinal Pigment Epithelium) stanowi najbardziej zewnętrzną warstwę siatkówki, która graniczy z błoną naczyniową. Warstwa ta stanowi pojedynczy pokład niskich, sześciobocznych komórek barwnikowych, zawierających ziarenka barwnika (melanina) w postaci wtrętów cytoplazmatycznych. W okolicy plamki komórki te są wysokie i wąskie. Komórki barwnikowe stykają się bezpośrednio z komórkami fotoreceptorowymi – czopkami i pręcikami, biorąc udział w procesie widzenia. Jest to kluczowy element w procesie widzenia, ponieważ pełni kilka istotnych funkcji:

• transport materiałów – RPE odpowiada za dostarczanie składników odżywczych do fotoreceptorów oraz usuwanie produktów przemiany materii z tkanek siatkówki;

• fagocytoza – komórki RPE wykazują zdolność do fagocytozy, czyli pochłaniania i trawienia resztek komórek oraz zniszczonych fragmentów fotoreceptorów;

• absorpcja światła – melanina zawarta w komórkach RPE pochłania nadmiar światła, zapobiegając jego odbiciu wewnątrz oka i eliminując efektywnie efekty odblasków;

• podtrzymywanie struktury siatkówki – nabłonek barwnikowy utrzymuje integralność struktury siatkówki i zapobiega jej odwarstwianiu się.

W przypadku degeneracji komórek barwnikowych lub ich zaniku, jak to ma miejsce w przebiegu zwyrodnienia plamki związanego z wiekiem, zostaje zaburzona prawidłowa struktura i funkcja siatkówki, a proces widzenia zostaje znacznie utrudniony. Zwykle procesowi degeneracji warstwy barwnikowej towarzyszy wtórny zanik fotoreceptorów, z którymi są one związane.

W przebiegu suchej postaci AMD dochodzi do tworzenia się druzów, jak również nieprawidłowości i zaników w warstwie komórek nabłonka barwnikowego siatkówki, co wiąże się z pogorszeniem widzenia.

 

Zanik nabłonka barwnikowego siatkówki dzielimy na dwa rodzaje:

1. Zanik niegeograficzny. Jest to niewielki, poniżej 175 mikrometrów (µm) obszar zaniku o niewyraźnej granicy. W jego obrębie stwierdza się zanik komórek nabłonka barwnikowego siatkówki oraz naczyń włosowatych naczyniówki.
2. Zanik geograficzny. Jest to zanik komórek nabłonka barwnikowego siatkówki i naczyń włosowatych naczyniówki obejmujący obszar o średnicy większej niż 175 µm. W badaniu OCT siatkówkowym zanikowi temu zawsze towarzyszy również zanik fotoreceptorów i błony Brucha. W badaniu dna oka zmiany te są widoczne jako żółto-kremowe obszary o wyraźnych granicach. Zwykle występują w obu oczach, chociaż niesymetrycznie.

Badanie OCT siatkówkowe w bardzo dokładny sposób pokazuje strukturę siatkówki, jakość uszkodzeń nabłonka barwnikowego oraz inne nieprawidłowości. Do oceny progresji zmian przydatne jest również badanie autofluorescencji.

Do zaniku nabłonka barwnikowego siatkówki może dochodzić bez przyczyny na skutek samoistnej degeneracji siatkówki oraz jako następstwo zaniku dużych druz miękkich, surowiczego odwarstwienia nabłonka barwnikowego siatkówki, albo po leczeniu wysiękowej postaci AMD inhibitorami VEGF w postaci iniekcji doszklistkowych.