Nużeniec

Nużeniec (Demodex) to pasożyt skórny zaliczany do pajęczaków (roztoczy). Bytuje w pobliżu gruczołów łojowych i w torebkach włosowych, odżywia się głównie łojem, przesączem osocza krwi, wydzieliną z gruczołów łojowych oraz komórkami nabłonkowymi. Do tej pory wyodrębniono ponad 100 gatunków nużeńców, przy czym na człowieku pasożytują dwa z nich: ludzki i krótki (Demodex folliculorum i Demodex brevis). Oba gatunki są mikroskopijnie małe i zazwyczaj nie są widoczne gołym okiem. Demodex folliculorum (nużeniec ludzki) żyje głównie w mieszkach włosowych na skórze twarzy, zwłaszcza w okolicach nosa, czoła i brody. Demodex brevis (nużeniec krótki) jest zazwyczaj obecny w gruczołach łojowych, które znajdują się głębiej w skórze. Inne gatunki bytują na zwierzętach domowych, zwłaszcza na psach. Te nużeńce nie przenoszą się na człowieka, nie ma potrzeby izolowania zwierzęcia od ludzi w trakcie jego leczenia.

Odsetek ludzi zakażonych tym pasożytem wzrasta z wiekiem, przy czym wskaźnik zakażenia nie jest równy zachorowalności na nużycę. W znacznej części przypadków obecność nużeńca jest bezobjawowa, zazwyczaj nie pasożytuje on na zdrowym człowieku. Objawy nużycy pojawiają się u osób o obniżonej odporności organizmu i większej ilości pasożytów.

W grupie zwiększonego ryzyka ze względu na osłabienie odporności znajdują się alergicy, osoby z zaburzeniami gospodarki lipidowej lub hormonalnej, osoby starsze, narażone na ciągły stres, a także zmagające się z nawracającymi stanami zapalnymi skóry. Nużyca częściej pojawia się u osób po chemioterapii, radioterapii, po długotrwałym stosowaniu antybiotyków, leków przeciwbólowych lub przeciwzapalnych. Częściej na nużycę cierpią też osoby noszące soczewki i spędzające długi czas przed ekranem komputera.

W największej ilości nużeńce bytują na twarzy: w okolicy nosa, oczu, na czole, brodzie. W tych okolicach mają najlepsze warunki do życia i rozmnażania się.

Do zarażenia może dojść podczas bezpośredniego kontaktu z chorym człowiekiem, podanie dłoni, dotykanie tych samych przedmiotów co osoba chora, np. odzieży (noszenie odzieży po kimś), ręcznika, pościeli. Zwiększone ryzyko zakażenia istnieje w zakładach kosmetycznych, sklepach z kosmetykami (poprzez testery), zakładach fryzjerskich. Jaja nużeńca bywają też przenoszone z kurzem, z podmuchem powietrza. Pasożyt szczególnie łatwo przywiera do powierzchni tłustej, po czym wnika do porów skórnych.

 

Nużyca

Nużeńce są często obecne na skórze ludzkiej bez wywoływania żadnych objawów lub tylko lekkiego swędzenia. W niektórych przypadkach, zwłaszcza gdy populacja roztoczy jest nadmiernie rozwinięta, może wystąpić swędzenie, zaczerwienienie lub łuszczenie się skóry. Jeśli nużeńce żerują w okolicy oka, mogą doprowadzić do zapalenia brzegów powiek (tylnego i przedniego), zapalenia spojówek, zespołu suchego oka i alergicznych zapaleń powierzchni oka. Pojawiają się wówczas objawy, takie jak:

• swędzenie, łaskotanie, pieczenie, zaczerwienienie i obrzęk powiek,

• suchość oka i uczucie piasku pod powiekami,

• złogi na brzegach powiek i wokół podstawy rzęs,

• rozszerzone naczynia krwionośne w oku,

• odbarwienie, łamliwość i wypadanie rzęs,

• jęczmień,

• gradówka.

Nużeniec unika promieni światła dziennego i zazwyczaj żeruje nocą, dlatego w tym czasie dolegliwości mogą się nasilać.

Warto podkreślić, że ciężka nużyca jest u ludzi bardzo rzadka. Jest to w zasadzie choroba nie tyle groźna co dokuczliwa.

Ciężka nużyca objawia się najczęściej przewlekłym zapaleniem powiek lub spojówek, jęczmieniami lub uczuciem piasku po oczyma. Te dość typowe objawy dla wielu chorób oczu powodują, że lekarzowi trudno jest ustalić ich rzeczywistą przyczynę. Nużyca oczna jest często mylona z nawracającym alergicznym, bakteryjnym lub wirusowym zapaleniem spojówek. Jeśli kolejne przepisywane przez lekarza okulistę krople do oczu nie powodują odczuwalnej poprawy można podejrzewać, że przyczyną dolegliwości są nużeńce.

Do prawidłowego postawienia diagnozy niezbędne jest wykonanie badania w kierunku nużeńca. Takie badanie nie jest skomplikowane, można je zrobić w wielu placówkach.

W celu wykrycia pasożyta pobiera się kilka rzęs lub brwi. W dniu badania skóry twarzy i rzęs nie można niczym smarować ani nawet oczyszczać. Zaleca się, aby osoby, które miały bliski kontakt z chorym również zostały przebadane.

 

Leczenie

Nużycę oczną leczy się stosując maści recepturowe. Dodatkowo trzeba codziennie oczyszczać powieki zaleconym preparatem poprzedzając to kilkuminutowymi ciepłymi okładami i masażem powiek. W przypadku występującego zespołu suchego oka konieczne jest również stosowanie kropli do oczu o działaniu nawilżającym.

Takie leczenie może trwać nawet kilka miesięcy. Trzeba też pamiętać, że osoby z grup ryzyka są stale narażone na nawroty tego schorzenia. Zachowanie odpowiedniej higieny osobistej, w tym regularne mycie twarzy i pielęgnacja skóry, może pomóc w kontrolowaniu populacji Demodexów. Jednak nadmierna higiena i częste mycie twarzy mogą również prowadzić do nadmiernego wysuszenia skóry.

Warto podkreślić, że nużeńce są zazwyczaj naturalnie obecne na skórze ludzkiej i nie stanowią zagrożenia dla zdrowia, chyba że ich populacja jest nadmierna lub związana z konkretnymi problemami skórnymi.